_{^{مهریه در صورت فوت زوجه}} 

مهریه از جمله حقوق قانونی زوجه است که به محض وقوع عقد نکاح بر ذمه زوج قرار می گیرد. و مطابق قانون مدنی هر چیزی که مالیت داشته باشد و قابل تملک نیز باشد را می توان به عنوان مهر قرار داد.
بنابراین زوجه به صورت قانونی حق مطالبه مهریه خود را دارد.اما باید دید تکلیف مهریه بعد از فوت زوجه چه می شود.

در این مواقع می توان دو حالت را از یکدیگر تفکیک نمود.
الف) در صورتی که زوجه در زمان حیاتش حق خود را نسبت به مهریه اسقاط نموده باشد؛ که در این صورت به دلیل اینکه سبب حق دینی از بین رفته است، بعد از فوت زوجه وراث او نمی توانند مهریه وی را مطالبه کنند.
ب) در صورتی که زوجه این حق قانونی خود را اسقاط ننموده باشد؛ در این صورت مهریه همچنان بر ذمه زوج قرار دارد و از آنجا که مهریه از حقوق مالی و علاوه بر آن از دیون ممتاز می باشد، بعد از فوت زوجه به صورت قانونی به وراث وی تعلق می گیرد و آنها می توانند به عنوان قائم مقام زوجه آن را مطالبه نمایند.

لازم به ذکر است فوت زوجه تغییری در ممتاز بودن دین مربوط به مهریه زوجه ایجاد نمی نماید.

_{^{در صورت فوت زوج}}

از آنجا که منشاء وجود حق مطالبه مهریه با انعقاد عقد نکاح به وجود آمده است، فوت زوج خللی در آن ایجاد نکرده و همچنان بر ذمه شوهر است و باید از دارایی وی وصول شود. چون مهریه زن جزو دیون زوجی می باشد که دیگر در قید حیات نیست و این دین که البته ممتاز نیز می باشد، باید پرداخت گردد.
برابر ماده 3 آیین نامه اجرایی قانون مدنی، مهریه زوجه بعد از فوت شوهر در صورتی که وجه رایج باشد، نرخ محاسبه مهریه از سهم الارث شوهر بر مبنای تاریخ فوت شوهر می باشد.
مهریه زن پس از مرگ شوهر هم در عقد دائم و هم در عقد موقت قابل مطالبه است و از این جهت با هم تفاوتی ندارند و تنها تفاوت آن ها در این است که اگر عقد موقت به ثبت رسمی نرسیده باشد، امکان مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت وجود ندارد. بنابراین زن می تواند از سهم الارث متوفی مهریه اش را مطالبه نماید.

_{^{نکات کلی مطالبه مهریه بعد از فوت یکی از زوجین}}

فوت يكی از زوجين كه موجب انحلال عقد می گردد يا پس از نزديكی و يا قبل از نزديكی است، اگر فوت پس از نزديكی باشد، در اينكه زن مستحق تمام مهر خود است و اشكالی پيش نمی آيد زيرا مهر زن به دليل نزديكی اعم از آنكه فوتی واقع شود يا نه مستقر شده است. ليكن در صورتی كه يكی از زوجين قبل از نزديكی فوت نمايد، با توجه اقسام گوناگون مهر در هر مورد جداگانه بررسی می  گردد:

_{^{مهرالمسمی در صورت فوت يكی از زوجين قبل از نزديكی}}

این مورد در قانون مدنی مسکوت است. بنابراین باید به فتوای مشهور فقهای اماميه توجه شود، به نظر می رسد با توجه به اينكه تمام مهر در زمان عقد به زوجه تعلق میگيرد و در مورد طلاق و تعلق نصف استثناء ميباشد، و در هر مورد كه شک شد بايد به اصل تعلق تمام مهريه به زوجه و ابقاء ماكان رجوع شود. بنابراین از نظر تعلق تمام مهر به زوجه در صورت فوت قبل از نزديكی بايد حمايت كرد. 

_{^{فوت قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیکی}}

طبق ماده 1087 قانون مدنی اگر در نكاح دائم مهر ذكر نشده و يا عدم مهر شرط شده باشد، نكاح صحيح است و طرفين می توانند بعد از عقد مهر را به تراضی تعيين كنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معين بين آنها نزديكی واقع شود، زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود.

اما اگر قبل از تعيين مهر و قبل از نزديكی يكی از زوجين بميرد، طبق ماده 1088قانون مدنی خواهد بود که مقرر می دارد: در مورد ماده قبل اگر يكی از زوجين قبل از تعيين مهر و قبل از نزديكی بميرد، زن مستحق هيچ گونه مهری نيست. بنابراین، اگر زوج يا زوجه قبل از نزديكی مادام كه مهر تعيين نشده فوت كند، زوجه يا ورثه او حق مطالبه مهر ندارد.

^{_{فوت یکی از زوجین قبل از تعیین مهر و بعد از نزدیکی}}

در اين مورد نيز با توجه به اين كه نزديكی از عوامل استقرار مهريه است، پس از نزديكی مهر المثل بر ذمه زوج ثابت شده است و بايد از تركه پرداخت شود.
 

^{_{فوت یکی از زوجین بعد از تعیین مهر و بعد از نزدیکی}}

 در اين مورد نيز كه فوت بعد از تعيين مهر اتفاق می افتد، همان مهری كه بين طرفين تعيين می شود به عنوان مهريه زن در نظر گرفته می شود و چون فوت بعد از نزديكی رخ داده، لذا زوجه مستحق تمام مهريه خود می باشد.

^{_{مستندات قانونی - وضعیت مهریه در صورت فوت زوج و زوجه}}

ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی
هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد میتوان مهر قرار داد.
ماده ۱۰۷۹ قانون مدنی
مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آن ها بشود معلوم باشد.
ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی
تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است.
ماده ۱۰۸۱ قانون مدنی
اگر در عقد نکاح شرط شود که در صورت عدم تادیه مهر در مدت معین نکاح باطل خواهد بود نکاح و مهر صحیح ولی شرط باطل‌ است.
ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی
به مجرد عقد زن مالک مهر میشود و میتواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.
تبصره (الحاقی ۱۳۷۶/۴/۲۹) - چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.
آیین‌نامه اجرایی این قانون حداکثر ظرف مدت سه ماه از تاریخ تصویب توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با همکاری وزارت دادگستری و وزارت امور اقتصادی و دارائی تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.
ماده ۱۰۸۳ قانون مدنی
برای تادیه تمام و یا قسمتی از مهر میتوان مدت یا اقساطی قرار داد.
ماده ۱۰۸۴ قانون مدنی
هر گاه مهر عین معین باشد و معلوم گردد قبل از عقد معیوب بوده و یا بعد از عقد و قبل از تسلیم معیوب و یا تلف شود شوهر ضامن ‌عیب و تلف است.
ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی
زن میتواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظائفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع ‌مسقط حق نفقه نخواهد بود.
ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی
اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفاء وظائفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود دیگر نمیتواند از حکم ماده قبل استفاده کند ‌معذلک حقی که برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهد شد.
ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی
اگر در نکاح دائم مهر ذکر نشده یا عدم مهر شرط شده باشد نکاح صحیح است و طرفین میتوانند بعد از عقد مهر را به تراضی معین‌ کنند و اگر قبل از تراضی بر مهر معین بین آن ها نزدیکی واقع شود زوجه مستحق مهرالمثل خواهد بود.
ماده ۱۰۸۸ قانون مدنی
در مورد ماده قبل اگر یکی از زوجین قبل از تعیین مهر و قبل از نزدیکی بمیرد زن مستحق هیچگونه مهری نیست.
ماده ۱۰۸۹ قانون مدنی
ممکن است اختیار تعیین مهر به شوهر یا شخص ثالثی داده شود در این صورت شوهر یا شخص ثالث میتواند مهر را هر قدر بخواهد ‌معین کند.
ماده ۱۰۹۰ قانون مدنی
اگر اختیار تعیین مهر بزن داده شود زن نمی‌تواند بیشتر از مهرالمثل معین نماید.
ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی
برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب و همچنین‌ معمول محل و غیره در نظر گرفته شود.
ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی
هر گاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد زن مستحق نصف مهر خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهر را قبلا داده باشد‌ حق دارد مازاد از نصف را عیناً یا مثلا یا قیمتا استرداد کند.
ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی
هر گاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از ‌آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود.
ماده ۱۰۹۴ قانون مدنی
برای تعیین مهرالمتعه حال مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه میشود.
ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی
در نکاح منقطع عدم مهر در عقد موجب بطلان است.
ماده ۱۰۹۶ قانون مدنی
در نکاح منقطع موت زن در اثناء مدت موجب سقوط مهر نمی‌شود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند.
ماده ۱۰۹۷ قانون مدنی
در نکاح منقطع هرگاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت نکاح را ببخشد باید نصف مهریه را بدهد.
ماده ۱۰۹۸ قانون مدنی
در صورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا منقطع باطل بوده و نزدیکی واقع نشده زن حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته شوهر می‌ تواند آن را ‌استرداد نماید.
ماده ۱۰۹۹ قانون مدنی
در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی زن مستحق مهرالمثل است.
ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی
در صورتی مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد ‌بود و در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود مگر اینکه صاحب مال اجازه نماید.
ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی
هر گاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ عنن باشد که در این صورت با‌ وجود فسخ نکاح زن مستحق نصف مهر است.