^{_{نکات مهم تنظیم وصیت نامه}}

• مطابق ماده 276  به بعد قانون امور حسبی 3 نوع وصیت نامه قابل پذیریش در دادگاه وجود دارد :1- وصیت نامه خودنوشت، 2- وصیت نامه رسمی، 3-وصیت نامه سری، 4- وصیت در موارد فوق العاده (فورث ماژور).
• هر سندی که خارج از این چهار شکل باشد به عنوان وصیت نامه پذیرفته نمی شود هر چند که اصالت آن مورد تردید و انکار قرار نگیرد.
• تفاوت این وصیت نامه ها در قدرت اثباتی آنهاست به طور مثال وصیت نامه خودنوشت سندی عادی است و حتماً می بایست ظرف مهلت معینی به دادگاه ارائه شود و گرنه از اعتبار می افتد.
•  وصیت نامه رسمی مانند سایر اسنادرسمی قدرت اثباتی و اجرایی دارد و هیچگاه نیز اعتبار آن از بین نمی رود.
• وصیت در موارد فورث ماژور یا فوق العاده مثل جنگ، بیماریه های فراگیر، سیل، زلزله در ماده 283 به بعد قانون امور حسبی آمده است.

• مستند به ماده 826 قانون مدنی، وصیت تملیكى عبارت است از اینكه كسى عین یا قسمتى از مال خود را براى زمان بعد از فوتش به دیگرى مجاناً تملیک كند. همچنین وصیت عهدى به این معنا است که شخصى یک یا چند نفر را براى انجام امر یا امورى یا تصرفات دیگرى مأمور کند.

_{^{انواع وصیت نامه}}

مرسوم ترین نوع وصیت نامه نوعی است که در آن شخص وصیت کننده، گفته‌های خود خطاب به ورثه را بر ورقه‌ای از کاغذ با دست‌خط خودش می‌نویسد و از چند معتمد محل نیز می‌خواهد تا زیر آن را امضا کنند.

البته این نوع وصیت‌ نامه از لحاظ حقوقی، وصیت‌نامه عادی تلقی می‌شود و اگر ورثه صحت و درستی آن را تایید ننمایند و مورد تردید قرار گیرد، اعمال و اجرای آن منوط به تنفیذ وصیت نامه در دادگاه است.

بنابراین برای کاهش مشکلات پس از مرگ موصی، می‌توان سه نوع وصیت‌نامه رسمی، خودنوشت و سری را تنظیم کرد.

_{^{تنظیم وصیت نامه به صورت خودنوشت}} 

وصیتنامه خودنوشت به خط وصیت‌کننده است و دارای تاریخ به روز، ماه و سال به همراه امضای وصیت‌کننده است. این وصیت نامه یک سند عادی است و غلط بودن تاریخ یا عدم انتساب امضا به تنظیم کننده با ادله اثبات دعوا قابل اثبات است. افرادی که وصیت نامه خودنوشت به آنها سپرده شده می بایست بلافاصله از تاریخ اطلاع از فوت موصی وصیت نامه را به دادگاه محل وقوع ترکه بفرستند (ماده 292) این نوع وصیت نامه ساده ترین نوع آن است این وصیت نامه باید 3 شرط را دارا باشد :
الف - نوشته شدن به خط موصی

ب - داشتن تاریخ روز ماه سال به خط موصی

ج - امضای موصی

_{^{تنظیم وصیت نامه به صورت رسمی}} 

ویژگی وصیت‌نامه رسمی این است که در یکی از دفترخانه‌های اسناد رسمی نوشته می‌شود و تابع تشریفات و مقررات اسناد رسمی است. به علت برتری این نوع وصیت نامه نسبت به نوع قبلی بسیاری از مردم برای تنظیم وصیت نامه فرم رسمی آن را انتخاب می کنند.

اعتبار وصیت نامه رسمی مانند سایر اسناد رسمی است بنابراین موضوع آن خواه منقول باشد یا غیر منقول بدون نیاز به حکم دادگاه قابل اجراست. تمامی محتویات و امضاهای مندرج در وصیت نامه رسمی، معتبراست و تنها در برابر آنها می توان ادعای جعل مطرح کرد.

_{^{نمونه متن یک وصیت نامه رسمی}}

این وصیت نامه در تاریخ زیر حاضر گردید.

آقای حسین ...... فرزند رضا به شناره شناسنامه ..... صادره از تهران متولد 1316 ساکن تهران خیابان .......... پس از اقرار بوحدانیت خداوند قادر و متعال و رسالت یکصد و بیست و چهار هزار پیغمبر و خاتمیت محمد ابن عبدالله (ص) و امامت حضرت علی ابن ابیطالب و فرزندان بلا فصلش(ع) و نیز اقرار به آیه شریفه کل نفس ذائقه الموت در کمال صحت روح و سلامت جسم در مقام انشاء وصیت بر آمد و به شرح زیر وصیت می نماید.

خانم بتول ...... فرزند حسن به شماره شناسنامه .... صادره از همدان متولد 1320 ساکن تهران به نشانی بالا به عنوان وصی تعیین و معرفی نمود که وصی موظف است پس از آنکه موصی دعوت حق را لبیک گفته و به سرای باقی شتافت پس از کفن و دفن و ایام ثلاثه و هفته و چهلم و سال مطابق شئون خانوادگی یک دانگ و نیم مشاع از 4/5 دانگ مشاع از سرقفلی و حقوق صنفی و سرمایه یک باب مغازه مورد اجاره سند ...... دفترخانه .... تهران جزء پلاک ثبتی ..... بخش ... تهران را به عنوان قسمتی از ثلث ماترک تعیین که در اختیار و تملک وصی نامبرده (خانم بتول ....) قرار گیرد و احدی را هیچگونه حقی و ادعایی و بهره و نصیبی در مقدار تعیین شده باقی نیست و از سایر وراث انتظار دارد نهایت همکاری را در اجرای مفاد وصیت به عمل آورند تا خدای متعال خشنود گردد و بانوی نامبرده سهم الارث قانونی خود را نیز فرض الله به قانون ارث دارا خواهد بود.

مورد وصیت برای اخذ حق الثبت به مبلغ پانصد هزار ریال تقویم گردید و این تقویم فقط  برای وصول حق الثبت است و لاغیر و حق الثبت  مبلغ 15000 ریال طبق فیش شماره ....بانک ملی واریز و مبلغ 100000 ریال حق التحریر وصول و قبض شماره ..... صادر گردید و این سند روی اوراق شماره ..... و ... تنظیم گردید.

تاریخ : دوازدهم بهمن ماه سال 1377 خورشیدی                         

محل امضاء موصی 

_{^{تنظیم وصیت نامه به صورت سری}}

وصیت‌نامه سری ممکن است به خط وصیت‌کننده یا فرد دیگری باشد، اما در هر صورت امضای وصیت‌کننده باید ذیل آن وجود داشته باشد. چنین وصیت‌نامه‌ای باید در اداره ثبت یا محل دیگری که آن اداره معین می‌کند، به امانت گذاشته شود. شخص وصیت‌کننده هر وقت اراده کند، می‌تواند وصیت‌نامه‌اش را از اداره ثبت پس بگیرد.‌

همانطور که ملاحظه می شود لازم نیست وصیت نامه سری الزاماً به خط موصی باشد بلکه کافی است به امضای او برسد. هرگاه سندی که شرایط وصیت نامه سری را دارا نیست بدست موصی نوشته و امضا شده باشد و تاریخ و روز و ماه و سال آن معلوم باشد می توان آن را به عنوان خودنوشت پذیرفت.

_{^{تنظیم وصیت نامه در شرایط غیرعادی و فورث ماژور}}

به جز شیوه‌های تنظیم وصیت‌نامه که در بالا اشاره شد، نوع دیگری از وصیت نامه نیز وجود دارد که به وصیت‌نامه در مواقع اضطراری معروف است. منظور از مواقع اضطراری، زمان‌هایی است که حالت فوق‌العاده بر جامعه حاکم است و رعایت تشریفات وصیت نامه ممکن نیست، مانند شرایط جنگی، بمباران هوایی یا شیوع بیماری‌های مسری که در چنین حالتی شخص می‌تواند به طور شفاهی نزد 2 شاهد وصیت کند؛ به شرط آن که یکی از شاهدان مفاد وصیت‌نامه را با تاریخ روز، ماه و سال تنظیم کند و به امضای حاضران برساند.

مطابق ماده 283 قانون امور حسبی 4 نوع وصیت نامه در موارد غیرعادی پیش بینی شده است :

الف - وصیت نامه نظامی                                     

ب - وصیت در موارد خطر فوری

ج -  وصیت بهنگام شیوع امراض سازی    

د - وصیت هنگام مسافرت در دریا

_{^{تنظیم وصیت نامه برای نوزاد متولد نشده}}

وصیت کردن برای جنین شاید اقدامی ناآشنا برای عده‌ای از افراد باشد، اما وصیت بر حمل یعنی جنینی که در رحم مادر است، وجهه قانونی و حقوقی دارد.

البته شرط اجرای این وصیت آن است که جنین زنده متولد شود اما اگر جنین سقط شود، حقوق ناشی از وصیت به ورثه او تعلق می‌گیرد.

_{^{شرایط صحت وصیت}}

شرایط صحت وصیت شامل شرایط مورد نیاز برای موصی (وصیت‌کننده)، شرایط موضوع وصیت و شرایط مورد نظر برای وصی است.

_{^{موصی (وصیت‌کننده)}}

شرایطی که باید وصیت کننده داشته باشد عبارت از بلوغ، عقل، اختیار، رشد و عدم خودکشی است.

در حقیقت، وصيت‌کننده بايد اهليت داشته و مجاز به تصرف در اموال خود باشد.

وصیت کودک، فرد دیوانه، مست و کسی که او را مجبور کرده باشند وصیت کند و محجوری که از تصرف در اموالش ممنوع است، صحیح نیست.

هرگاه فرد دست به خودکشي يا اعمالي بزند که باعث جراحت و از بين رفتن خود شود و بعد از آن وصيت کند، در صورت فوت، وصيت باطل بوده و اگر زنده بماند، وصيت موصي نافذ است.

موصي مي‌تواند در هر صورت از وصيت خود برگردد و وصيت دومي بعد از وصيت اول خود صادر کند. در اين صورت وصيت دوم مورد پذيرش است و به اجرا در مي‌آيد.
 

_{^{موضوع وصیت}}

موضوع وصیت، باید جایز، دارای منفعت حلال و از ملک شخص وصیت‌کننده باشد. همچنین اگر فرد نسبت به اموال دیگران وصیت کند، صحیح نیست؛ اگرچه مالک آنها نیز اجازه بدهد.

البته اگر از سوی مالک وصیت کرده و او نیز تنفیذ کند، بعید نیست که صحیح باشد.

اموال وصیت‌شده نباید بیش از یک سوم کل اموال باشد.

بدهی‌ها، حقوق واجب الهی همچون خمس و زکات، مظالم و کفارات از اصل مال کم می‌شود؛ اگرچه فرد به آن وصیت نکرده باشد و شامل همه مال نیز بشود.

حج واجب نیز اگرچه نذری باشد، همین حکم را دارد.

انجام کارهای تبرعی (رایگان) همچون اطعام فقرا، اگر در حد یک سوم اموال باشد، نافذ است و بیش از آن را وارثان باید اجازه بدهند.

_^وصی

وصی یا به عبارتی شخص اجرا کننده وصیت لازم است بالغ، مسلمان و قابل اطمینان باشد؛ بر این اساس، وصیت به نابالغ، دیوانه و کافر صحیح نیست، اگر وصی مورد اعتماد باشد کافی است، گرچه احتیاط آن است که عادل باشد.

احتیاط واجب آن است که فرزند، وصیت پدرش را رد نکند، اما بر دیگران، پذیرش وصیت واجب نیست، حتی وصی پس از پذیرش و در زمان حیات وصیت‌کننده می‌تواند آن را پس بدهد؛ به شرط آن که به وصیت‌کننده ابلاغ کند.

این در حالی است که اگر وصیت را بپذیرد و تا زمان مرگ وصیت‌کننده آن را رد نکند یا اگر رد کرد، به اطلاع او نرساند، اجرای وصیت بر وصی واجب است. بلکه اگر وصی پس از مرگ وصیت‌کننده از وصیت اطلاع یابد، حق رد آن را ندارد و باید آن را اجرا کند.

وصیت‌کننده (موصي)‌ مي‌تواند يک يا چند وصي‌ معين‌ کند، در صورت‌ تعدد، اوصيا بايد مجتمعا به‌ وصيت عمل‌ كنند؛ مگر در صورتی که تصريح‌ به‌ استقلال‌ هر يک‌ شده باشد.

در فرضي که وصايت به اجتماع است، تصميم‌ها بايد به اشتراک گرفته شود. عمل يکي از اوصيا نافذ نيست، مگر اينکه ديگران نيز آن را تنفيذ کنند.