تماس و مشاوره حقوقی
با وکیل دادگستری
 
ساعات کاری دفتر
9:00 تا 18:00

نمونه مقالات و مطالب حقوقی

تاریخ انتشار: پنجشنبه 09 مرداد 1399
شرایط جبران خسارت ناشی از عدم انجام تعهد

 شرایط جبران خسارت ناشی از عدم انجام تعهد

از باب لغت خسارت را به معنی ضد ربح، ضررکردن، زیانمندی، ضرر و زیان آورده اند.لکن در معنای اصطلاحی این کلمه به دو مفهوم به کار رفته:اولاً خسارت به معنای زیان وارد شده ثانیاً خسارت به معنای جبران ضرر وارده علاوه بر خواص (حقوقدانان) که واژه خسارت را به معنای اصطلاحی آن مورد استفاده قرر داده اند، در عرف نیز این کلمه به دو معنای خسارت زدن و خسارت پرداختن مورد استعمال واقع شده است.

 

امتیاز: Article Rating | تعداد بازدید: 6396

خسارت عدم اجرای تعهد

در قانون مدنی ما قانگذار هنگامی که از خسارت ناشی از عدم ایفاء تعهد یا جبران خسارت سخن می گوید کلمه را به معنای اول برده است و زمانی که از تأدیه خسارت بحث می کند معنی دوم را اراده کرده است.

در کتاب ترمینولوژی حقوق پیرامون واژه مزبور آمده است:«خسارت (مدنی - فقه) الف) مالی که باید از طرف کسی که باعث ایراد ضرر مالی به دیگری شده به متضرر داده شود. ب) زیان وارد شده را هم خسارت می گویند.»

 

تفاوت «خسارت حقیقی» و «خسارت حکمی» 

برای صدق مفهوم خسارت باید تجاوز به مال غیر (مستقیماً و غیر مستقیم) صورت گرفته باشد. در این صورت قصد تخلف از یکی از مقررات جاری کشور شرط تحقق خسارت است.

مثل این که کسی قراردادی منعقد کند و در انجام تعهد خود تأخیر نماید (ماده221 قانون مدنی). این شرط از مواد 512 و 520 آئین دادرسی مدنی فهمیده می شود و فهم عرف هم آن را تأیید می کند.

خسارت به این معنی خسارت حقیقی است. خسارت حکمی در موردی است که قصد تخلف وجود ندارد ولی قانون آن را در حکم خسارت دانسته است (ماده 221 قانون مدنی). اتلاف مال غیر بدون و قصد نیز منشأ خسارت می باشد (ماده 328 قانون مدنی).

باید افزود خسارت به معنای ضرر وارده را با کلماتی از قبیل زیان و ضرر و خسارت به معنای جبران ضرر را عده ای به اقتباس از فقه با لفظ غرامت مورد استفاده قرارداده اند. این لفظ در فارسی معادل کلمه «تاوان» می باشد.

خسارت به معنی ضرر وارده بر دو نوع است یا ضرر مادی وارده است که آن را خسارت مثبت نیز می نامند و یا تقویت منافع متصوره است که آن را خسارت منفی یا شایع تر و معمولی تر «عدم النفع» می نامند. پس خسارت یا ضرر است یا عدم النفع.

خسارت و یا غرامت نقدی است که بواسطه فعل یا ترک فعل و یا بی احتیاطی دیگری، به شخصی که متحمل ضرر، خسارت و یا صدمه ای بدنی و یا مالی و یا نسبت به حقوق گردیده است، وارده شده، که توسط محاکم از واردکننده ضرر قابل مطالبه می باشد.

به عبارت دیگر مبلغ پولی است که محکمه برای جبران خسارت شخص متعهد تعیین می کند. حال با توجه به مطالب عنوان شده باید گفت در این رساله سعی ما بر این است که به بررسی معنای دوم خسارت یعنی «جبران ضرر وارده» که ناشی از عدم انجام تعهد است، به ذکر شرایط جبران خسارت حاصله از عدم اجرای تعهد پرداخته شود.

 

 

شرایط جبران خسارت حاصله از عدم انجام تعهد:

برای آن که متعهدله بتواند مطالبه خسارت نماید می بایستی:

اولاً: مدت مقرر برای انجام تعهد منقضی شده باشد.

ثانیاً: ضرری متحقق و متوجه متعهدله شده باشد.

ثالثاً: عدم اجراءمستند به خود متعهد باشد وناشی از علت خارجی نباشد.

رابعاً: جبران خسارت به موجب قرارداد یا عرف یا قانون لازم باشد.

 

الف) انقضاء موعد:

برای این که شخص متعهد له بتواند از متعهد مطالبه خسارت عدم اجرای تعهد را بنماید لازم است که موعدی که جهت اجرای تعهد تعیین شده است سپری شده باشد. این موعد می تواند به وضع ذیل باشد:

 

در عقد یا قرارداد موعد تعیین شده باشد: 

در این صورت ممکن است طرفین توافق کرده باشند تا روز معینی (مانند 15دی ماه سالی که قرارداد را منعقد کرده اند) شخص متعهد باید نسبت به انجام تعهد خود اقدام کرده باشد و یا اینکه مدت مشخصی را جهت ایفاء تعهد در نظر گرفت باشند (مثلا سه ماه بعد از انعقاد عقد).

بدیهی است ادعای خسارت باید پس از انقضاء موعد و عدم انجام تعهد صورت بگیرد.

در ماده 226 قانون مدنی ایران در این زمینه آمده است:«در مورد عدم ایفاء تعهدات از طرف یکی از متعاملین طرف دیگر نمی تواند ادعای خسارت نماید مگر اینکه برای ایفاء تعهد مدت معینی مقرر شده و مدت مزبور منقضی شده باشد....»

بنابراین ملاحظه می شود که صرف گذشتن موعد با جمع شرائط دیگر جهت مطالبه خسارت کفایت می نماید در حالیکه در حقوق فرانسه مشاهده می کنیم علاوه بر انقضاء موعد متعهدله در صورتی می تواند از بابت تأخیر یا عدم انجام تعهد خسارت بخواهد که دین یا عمل مورد تعهد را مطالبه کرده باشد و طریق مطالبه هم بوسیله اظهارنامه یا اقامه دعوی یا حتی نامه سفارشی ممکن است صورت بگیرد(رجوع شود به شق دوم ماده 1138 و مواد  1139 قانون مدنی فرانسه).

یکی از نویسندگان در مقایسه مطالبه خسارت در حقوق ایران و حقوق فرانسه عنوان می دارد: «راه حل حقوق فرانسه در این خصوص مناسب تر به نظر می رسد چه تا هنگامی که بستانکار پرداخت دین را مطالبه نکرده است می توان فرض کرد که از این تأخیر در پرداخت زیان نمی بیند و به آن راضی است و از این رو نباید ادعای خسارت برای این مدت داشته باشد.» لکن به نظر می رسد که با توجه به اینکه یکی از شرائط مطالبه خسارت، تحقق ضرر و توجه آن به متعهدله می باشد، باید این ضرر تقویم شود در واقع و علی الاصول اندازه گیری ضرر زمان حدوث آن صورت بپذیرد،بنایراین مطالبه کردن دین یا عمل از متعهد فرقی در قضیه ایجاد نمی نماید.به ویژه آنکه اگر طرفین در قرارداد شرط کرده باشند در صورت عدم انجام تعهد، متعهد«وجه التزام» به متعهدله بپردازد، در این وجه دیگر«تحقق ضرر»هم ضرورت ندارد.

 

در عقد موعدی برای انجام تعهد معین نشده باشد:

اطلاق عقد عرفاً اقتضاء فوریت ایفاء آن را نماید مگر آنکه اوضاع و احوال، اقتضاءانجام آن را در موعد دیگری بنماید.مثلاً در عقد اجاره،مال الاجاره موضوع تعهد مستأجر می باشد که چنانچه موعدی جهت پرداخت آن تعیین نشده باشد باید نقداً بابت مدت زمان اجاره به مؤجر پرداخت شود.

اختیار انجام تعهد به نظر متعهدله واگذار شده باشد.در این صورت متعهدله هنگامی می تواند ادعای خسارت نماید که ثابت کند که انجام تعهد را مطالبه کرده است. در این زمینه در قسمت اخیر ماده226 آمده است: «.....اگر برای ایفاء تعهد مدتی مقرر نبوده طرف وقتی می تواند ادعای خسارت نماید که اختیار موقع انجام با او بوده و ثابت نماید که انجام تعهد را مطالبه کرده است.» متعهدله می تواند موعد را به وسیله اظهارنامه به متعهد اطلاع دهد.اثبات مطالبه به وسیله هرگونه دلیل ممکن خواهد بود.

اختیار انجام تعهد به نظر متعهد قرارداد شده و صراحتاً در عقد این امر قید گردیده باشد. در این صورت مطالبه متعهدله هیچ گونه اثر حقوقی ندارد و متعهد هر زمان که بخواهد می تواند تعهد خود را انجام دهد.چنین تعهدی را عده ای از حقوقیین باطل دانست اند.

 

 

 

ب) وقوع ضرر و توجه آن به متعهدله:

وقوع ضرر:

هنگامی متعهدله می تواند مطالبه خسارت حاصله از عدم انجام تعهد را از متعهد بنماید که علاوه بر انقضاء موعد ضرر و زیانی متوجه وی شده باشد.

ضرر که لفظی عربی است در فرهنگ لغات دارای معانی دارای معانی متعددی است: صحاح اللغه ضرر را خلاف نفع می داند.صاحب قاموس ضرر را ضد نفع معنی کرده و به معنی سوء حال هم آورده است. نهایه این اثیر و مجمع البحرین ضرر را نقص در حق دانسته اند. مصباح المیز ضرر را به معنای عمل مکروه نسبت به یک شخص یا نقص در اعیان می داند. مفردات راغب اصفهانی ضرر را به سوء حال تفسیر می کند اعم از اینکه سوء حال نفس به خاطر قلت علم و فضل یا سوء حال بدن به خاطر فقدان عضوی از اعضاء و یا به خاطر قلت مال و آبرو.

مؤلف کتاب قواعد فقه پس از ذکر معانی فوق برای لغت «ضرر» عنوان می دارد:«اختلاف نظر بین لغو بین به علت استعمال مختلف کلمه ضرر امری طبیعی است. ولی در مجموع می توان گفت: در مورد نفس و مال کلمه ضرر استعمال می شود اما در مورد نقد احترام و تجلیل و آبرو کلمه ضرر کمتر استعمال می شود. مثلاً گفته می شود فلان درآن معامله ضرر کرد یا داروئی که مصرف کرد مضر بود یا برایش ضرر داشت ولی اگر کسی از دیگری هتک آبروئی بکند اصطلاحاً گفته نمی شود که به او ضرر زده است.»

در اصطلاح حقوقی نیز ممکن است ضرر مربوط به مال باشد که آن را ضرر مادی گویند و ممکن است عبارت از صدمات روحی و معنوی باشد که اصطلاحاً حاضرر معنوی می گویند.به هر صورت هنگامی متعهدله می تواند مطالبه خسارت کند که در محاکم صالحه اثبات ورود ضرر را به خویش بنماید. در ماده 728 قانون آئین دادرسی مدنی سابق آمده بود:«.... در صورتی دادگاه حکم خسارت می دهد که مدعی خسارت ثابت کند که ضرر به او وارد شده..»

این موضوع از ماده 520 آئین دادرسی مدنی فعلی نیز استنباط می شود.

لهذا چنانچه متعهدله از عدم اجرای تعهد متحمل ضرر و زیانی نشود حق مطالبه خسارت را ندلرد و بار اثبات ضرر نیز بعهدی وی می باشد.

 

 

مطالب مرتبط با خسارت قراردادی :

1- ابطال سند رسمی نکات مهم، نمونه رای و دادخواست

2- شرایط اساسی صحت معاملات، انواع عقود و معاملات

3- مطالبه خسارت تاخیر در انجام تعهد قراردادی و وجه التزام

4- راه های اعتراض به رأی دادگاه ، واخواهی، تجدیدنظر، فرجام

ثبت امتیاز
نظرات
در حال حاضر هیچ نظری ثبت نشده است. شما می توانید اولین نفری باشید که نظر می دهید.
ارسال نظر جدید

Website

تصویر امنیتی
کد امنیتی را وارد نمایید:

جستجوی مطلب مورد نظر

دریافت وقت مشاوره حقوقی با ما

در صورت تمایل به دریافت مشاوره حقوقی و اعطای وکالت به وکیل پایه یک دادگستری و جهت هماهنگی و دریافت وقت مشاوره حقوقی کلیک کنید.