_{^{آیا می شود از صندوق تامین خسارت های بدنی دیه گرفت ؟}}

• طبق ماده 10 قانون بیمه اجباری شخص ثالث خسارت های بدنی وارد به اشخاص ثالثی که به علت فقدان یا انقضاء بیمه نامه، بطلان قرارداد بیمه، تعلیق تامین بیمه گر، فرار کردن و یا شناخته نشدن مسوول حادثه و یا ورشکستگی بیمه گر قابل پرداخت نباشد یا به طور کلی خسارت های بدنی خارج از شرایط بیمه نامه (به استثناء موارد مصرح در ماده 7) از طریق صندوق قابل بررسی و پرداخت در حد دیه قانونی می باشد .
• روش اجرا بدین صورت است که بر اساس توافقنامه ای که فیمابین شرکت سهامی بیمه ایران و صندوق تأمین خسارات بدنی صورت گرفته است کلیه زیان دیدگان مشمول ماده 10 قانون بیمه شخص ثالث جهت استفاده از مزایای صندوق مزبور می توانند به یکی از شعب بیمه ایران (محل وقوع حادثه - محل رسیدگی به پرونده در محاکم) در سراسر کشور مراجعه و نسبت به تشکیل پرونده اقدام نمایند و بیمه ایران پس از بررسی و تکمیل مدارک پرونده را جهت اقدامات بعدی و پرداخت دیات متعلقه مورد حکم مستقیما به صندوق که مقر آن در تهران می باشد ارسال می نماید. صندوق نیزحسب مورد پس از بررسی و کنترل اسناد و اخذ وثیقه های لازم از مقصر حادثه (در صورت وجود) خسارت را در حد دیه قانونی پرداخت و در صورت قابل اجرا شدن اصل جانشینی به صورت اقساط از مقصر دریافت می نماید. بدیهی است در صورتی که حوادث مشمول این ماده قانونی فاقد مقصرین قابل شناسایی یا مجهول المکان براساس اعلام دادگاه باشد دیات متعلقه بدون وثیقه و تضامین لازم و اجرای اصل جانشینی در وجه زیان دیدگان پرداخت خواهد شد.
• تکمیلی بودن صندوق بدین معناست که صندوق در آخرین مرتبه ی جبران خسارت قرار دارد و زمانی تعهد صندوق عینیت می یابد که بزه دیده نتواند از هیچ مرجع و منبعی مانند بیمه های مسؤولیت مدنی یا سایر صندوق هیي جبران خسارت نظیر تأمین اجتماعی خسارت خود را دریافت کند. 
• مطابق ماده 21 قانون بیمه اجباری خسارت وارد شده به اشخاص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه، به منظور حمایت از زیان دیدگان حوادث ناشی از وسایل نقلیه، خسارت های بدنی وارد به اشخاص ثالث که به علت فقدان یا انقضای بیمه نامه، بطلان قرارداد بیمه، شناخته نشدن وسیله نقلیه مسبب حادثه، کسری پوشش بیمه نامه ناشی از افزایش مبلغ ریالی دیه یا تعلیق یا لغو پروانه فعالیت شرکت بیمه یا صدور حکم توقف یا ورشکستگی بیمه گر موضوع ماده (۲۲) این قانون، قابل پرداخت نباشد، یا به طور کلی خسارت های بدنی که خارج از تعهدات قانونی بیمه گر مطابق مقررات این قانون است به استثنای موارد مصرح در ماده (۱۷)، توسط صندوق مستقلی به نام «صندوق تأمین خسارت های بدنی» جبران می شود. 
• صندوق بیمه گر به معنای مصطلح نیست زیرا رابطه ی قراردادی با دارندگان وسایل نقلیه ندارد و حق بیمه ای نیز از آنان دریافت نمیدارد و از سوی دیگر هیچ رابطه ای با زیاندیدگان هم ندارد از این رو نبایستی به صندوق چون جایگزین مطلق مسئول زیان یا بیمه گر که جبران کامل خسارات را عهده دار است نگریست.
• بنابراین، مبنای تعهدات صندوق در برابر بزه دیدگان مسئولیت مدنی نیست بلکه تعهدی غیرقراردادی و قانونی و حمایتی و مرتبط با نظم عمومی و عدالت اجتماعی است.
• نکته مهم دیگر در خصوص صندوق این است  که این صندوق مختص خسارات بدنی است و در مورد خسارات مالی وارده به وسایل نقلیه یا سایر وسایل زیاندیده، بایستی مطابق قواعد عمومی رفتار شود.
• در خصوص میزان تعهد صندوق باید گفت براساس ماده 8 قانون بیمه اجباری خسارت وارد شده به شخص ثالث، مبلغ بیمه این قانون در بخش خسارت بدنی معادل حداقل ریالی دیه یک مرد مسلمان در ماه های حرام که با توجه به تبصره 9، این صندوق مسئول پرداخت بیش از یک دیه به هریک از زیاندیدگان هم خواهد بود که حال چه این دیه ذکر شده کمتر از یک دیه کامل یا بیشتر از آن باشد.
• در خصوص میزان تعهدات صندوق مکلف است تا میزان تعهدات بیمه نامه را پرداخت کرده و در خصوص مبلغ مازاد بر دیه هم به نظر همین منوال میباشد و در خصوص نحوه پرداخت صندوق یوم الاداء روز پرداخت باید در نظر گرفته شود .

_{^{شرایط تعهد صندوق برای جبران خسارت زیان دیدگان}} 

1- یکی از این شرایط این است که زیان دیده به دلیل حادثه ی رانندگی خسارت دیده باشد. حادثه شامل هرگونه سانحه ناشی از وسایل نقلیه و محمولات آنها از قبیل تصادم، تصادف، سقوط، واژگونی، آتش سوزی و یا انفجار یا هر نوع سانحه ناشی از وسایل نقلیه بر اثر حوادث غیرمترقبه می گردد.
2- دیگر اینکه صندوق، صرفاً خسارات بدنی را جبران میکند و  هر خسارت بدنی که ناشی از حوادث رانندگی باشد شمول حمایت صندوق قرار میگیرد. 
3- شرط دیگری برای شمولیت حمایت صندوق این است که زیاندیده، شخص ثالث باشد. شخص ثالث هر شخصی است که به سبب حوادث موضوع قانون بیمه اجباری شخص  ثالث دچار خسارت بدنی و یا مالی شود به استثنای راننده مسبب حادثه. بنابراین، راننده مسبب حادثه نمی تواند از حمایت صندوق برخوردار گردد.
4- حمایت از زیان دیده توسط صندوق مطلق نبوده و زمانی امکان تحقق می یابد که امکان دریافت خسارت از مسئول حادثه نباشد.

_{^{موارد پرداخت خسارت بدنی توسط صندوق تامین خسارت های بدنی}}

1-  فقدان بیمه نامه
2- انقضای بیمه نامه
3- بطلان قرارداد بیمه
4- شناخته نشدن وسیله نقلیه مسبب حادثه
5- کسری پوشش بیمه نامه ناشی از افزایش مبلغ ریالی دیه 
6- تعلیق یا لغو پروانه فعالیت شرکت بیمه 
7- صدور حکم توقف یا ورشکستگی بیمه گر 
8- خسارت های بدنی که خارج از تعهدات قانونی بیمه گر است

_{^{نمونه یک سوال و پاسخ وکیل در خصوص شرایط اخذ دیه از صندوق خسارات بدنی}}

با سلام ساعت ۱ بامداد ۱۳۹۰/۰۲/۱۲ که پسرم داشت میامد منزل یک دستگاه موتور سیکلت که چراغ جلو خراب بود با سرعت به پسرم برخورد کرد که پسرم آسیب زیادی دید یه کارگر شهرداری که نزدیک بود داد و فریاد کرد بعد از صد متر از موتور افتاد و متواری شد که ان بنده خدا زنگ زد به اورژانس و ۱۱۰ که پایش و دستش دوجا شکسته شد و گردن هم آسیب دید با توجه به اینکه موتور حتی پلاک نداره آیا ما میتوانیم از صندوق تامین خسارتهای بدنی استفاده کنیم و چه مدارکی میخواد

پاسخ وکیل 

در پاسخ به پرسش شما در خصوص شرایط اخذ دیه از صندوق تامین خسارت های بدنی باید گفت صندوق در صورت شناخته نشدن وسیه نقلیه مسبب حادثه مسئول پرداخت خسارت بدنی می باشد.

نحوه مراجعه به صندوق تامین خسارات بدنی بدین صورت است که زیان دیدگان می توانند به یکی از شعب بیمه ایران (محل حادثه، محل رسیدگی به پرونده در محاکم) در سراسر کشور مراجعه و نسبت به تشکیل پرونده اقدام نمایند و بیمه ایران پس از بررسی و تکمیل مدارک پرونده را جهت اقدامات بعدی و پرداخت دیات متعلقه مورد حکم مستقیماً به صندوق که مقر آن در تهران میباشد ارسال میماید.

صندوق نیز حسب مورد پس از بررسی وکنترل اسناد و اخذ وثیقه های لازم از مقصر حادثه (در صورت وجود) خسارت را در حد دیه قانونی پرداخت می نماید. 

_{^{مستندات قانونی - مطالبه دیه از صندوق تامین خسارات بدنی}}

ماده۲۱ قانون بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه

به منظور حمایت از زیان دیدگان حوادث ناشی از وسایل نقلیه، خسارت های بدنی وارد به اشخاص ثالث که به علت فقدان یا انقضای بیمه نامه، بطلان قرارداد بیمه، شناخته نشدن وسیله نقلیه مسبب حادثه، کسری پوشش بیمه نامه ناشی از افزایش مبلغ ریالی دیه یا تعلیق یا لغو پروانه فعالیت شرکت بیمه یا صدور حکم توقف یا ورشکستگی بیمه گر موضوع ماده (۲۲) این قانون، قابل پرداخت نباشد، یا به طور کلی خسارت های بدنی که خارج از تعهدات قانونی بیمه گر مطابق مقررات این قانون است به استثنای موارد مصرح در ماده (۱۷)، توسط صندوق مستقلی به نام «صندوق تأمین خسارت های بدنی» جبران می شود.

تبصره۱ـ میزان تعهدات صندوق برای جبران خسارت های بدنی معادل مبلغ مقرر در ماده (۸) با رعایت تبصره ماده (۹) و مواد (۱۰) و (۱۳) این قانون است. تبصره۲ـ تشخیص موارد خارج از تعهد بیمه گر مطابق مقررات این قانون، بر عهده شورای عالی بیمه است. تبصره۳ـ صندوق مکلف است هر شش ماه یکبار گزارش عملکرد خود را به کمیسیون اقتصادی مجلس ارائه کند. 
ماده۲۲ قانون بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه
در صورت تعلیق یا لغو پروانه فعالیت شرکت بیمه در رشته بیمه شخص ثالث و ناتوانی آن از پرداخت خسارت به زیان دیدگان، به تشخیص بیمه مرکزی یا شورای عالی بیمه، یا صدور حکم توقف یا ورشکستگی آن به وسیله دادگاه صالح، صندوق، خسارات بدنی که به موجب صدور بیمه نامه های موضوع این قانون به عهده بیمه گر است را پرداخته، پس از آن به قائم مقامی زیان دیدگان به بیمه گر مراجعه می کند. تبصره۱ـ دادگاه مکلف است نسبت به صدور حکم انتقال اموال و دارایی های بیمه گر مذکور تا میزان مبالغ پرداختی و خسارات وارده به صندوق اقدام کند. تبصره۲ـ در صورت تعلیق یا لغو پروانه فعالیت شرکت بیمه، پرداخت خسارات مالی که برعهده شرکت بیمه مذکور است مشمول ماده (۴۴) قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه گری مصوب ۳۰/۳/۱۳۵۰ خواهد بود. 
ماده۲۳ قانون بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه

درصورتی که زیان دیده، جز در موارد بیمه اختیاری، تمام یا بخشی از خسارت بدنی واردشده را از مراجع دیگری مانند سازمان بیمه های اجتماعی یا سازمان بیمه کارمندان دولت یا صندوق های ویژه جبران خسارت دریافت کند، نسبت به همان میزان حق مراجعه به صندوق را ندارد. سازمان ها و صندوق های ویژه مذکور حق مراجعه به صندوق و استرداد خسارت پرداخت شده به اشخاص ثالث را ندارند و مکلفند اطلاعات مربوط را در اختیار صندوق قرار دهند. در هر حال در صورتی که زیان دیده علاوه بر دریافت خسارت از سازمان ها و صندوق های ویژه مذکور از صندوق نیز خسارتی دریافت کند، صندوق حق استرداد دارد.
ماده۲۵ قانون بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه

صندوق مکلف است بدون اخذ تضمین از زیان دیده یا مسبب زیان، خسارت زیان دیده را پرداخت نموده و پس از آن مکلف است به شرح زیر به قائم مقامی زیان دیده از طریق مراجع قانونی وجوه پرداخت شده را بازیافت کند: الف ـ در صورتی که پرداخت خسارت به سبب نداشتن، انقضاء یا بطلان بیمه نامه باشد به مسبب حادثه رجوع می کند. ب ـ در صورتی که پرداخت خسارت به سبب تعلیق یا لغو پروانه یا توقف یا ورشکستگی بیمه گر موضوع ماده (۲۲) این قانون باشد به بیمه گر و مدیران آن رجوع می کند. پ ـ در صورتی که پرداخت خسارت به سبب شناخته نشدن وسیله نقلیه مسبب حادثه باشد، پس از شناخته شدن آن حسب مورد به مسبب حادثه یا بیمه گر وی رجوع می کند. ت ـ در صورتی که پرداخت خسارت به سبب خارج از ظرفیت بودن سرنشینان داخل وسیله نقلیه مسبب حادثه باشد به مسبب حادثه رجوع می کند. تبصره۱ـ در موارد زیر صندوق نمی تواند برای بازیافت به مسبب حادثه رجوع کند: ۱ـ در موارد جبران کسری پوشش بیمه نامه ناشی از افزایش مبلغ ریالی دیه (پرداخت خسارت به استناد ماده (۱۳) این قانون) ۲ـ تعلیق یا لغو پروانه فعالیت شرکت بیمه یا صدور حکم توقف یا ورشکستگی بیمه گر موضوع ماده (۲۲) این قانون ۳ـ در مواردی که زیان دیدگان خارج از وسیله نقلیه بیش از سقف تعهدات بیمه گر موضوع تبصره ماده (۱۲) این قانون باشند. ۴ـ در مواردی که صندوق به موجب قانون معادل دیه مرد مسلمان را به زیان دیده یا قائم مقام قانونی وی پرداخت می کند برای بازپرداخت مابه التفاوت دیه شرعی با دیه مرد مسلمان تبصره۲ـ صندوق مجاز است با درنظرگرفتن شرایط و وضعیت وقوع حادثه، علت نداشتن بیمه نامه، سوابق بیمه ای مسبب حادثه، وضعیت مالی و معیشتی مسبب حادثه و سایر اوضاع و احوال مؤثر در وقوع حادثه نسبت به تقسیط یا تخفیف در بازیافت خسارت از مسبب حادثه اقدام کند. نحوه بازیافت از مسبب حادثه با رعایت مقررات راجع به نحوه اجرای محکومیت های مالی و میزان بازیافت مطابق آیین نامه ای است که بنا به پیشنهاد هیأت نظارت صندوق و مجمع عمومی صندوق به تصویب وزیر امور اقتصادی و دارایی می رسد.